فرسودگی تجهیزات در برخی خطوط تولید دارو که قدمتی بیش از ۶۰ سال دارند، نه تنها کیفیت و بهره‌وری این صنعت را کاهش داده، بلکه مانع دریافت استانداردهای بین‌المللی GMP و صادرات دارو شده است.

فرسودگی تجهیزات در برخی خطوط تولید دارو که قدمتی بیش از ۶۰ سال دارند، نه تنها کیفیت و بهره‌وری این صنعت را کاهش داده، بلکه مانع دریافت استانداردهای بین‌المللی GMP و صادرات دارو شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند بدون حمایت جدی دولت و ارائه تسهیلات بانکی مناسب برای نوسازی تجهیزات، صنعت داروسازی ایران با بحران جدی در بازار داخلی و جهانی مواجه خواهد شد.
صنعت داروسازی ایران در طول چند دهه گذشته توانسته است نقش مهمی در تأمین نیازهای دارویی کشور ایفا کند، اما بخش بزرگی از تجهیزات و خطوط تولید آن امروز در وضعیتی قرار دارد که بیشتر شبیه به میراث صنعتی است تا یک زیرساخت مدرن. گزارش‌ها نشان می‌دهد برخی دستگاه‌ها بیش از ۶۰ سال قدمت دارند و هنوز در چرخه تولید فعال هستند. این فرسودگی عمیق باعث کاهش بهره‌وری، افزایش ضایعات، بالا رفتن هزینه‌های نگهداری و کاهش کیفیت دارو می‌شود.
از سوی دیگر، در دنیای امروز که استانداردهای بین‌المللی تولید دارو هر روز سخت‌گیرانه‌تر می‌شود، استفاده از تجهیزات قدیمی، مانعی جدی برای رعایت الزامات GMP  به شمار می‌رود. نبود این استاندارد به معنای بسته ماندن درهای صادراتی است؛ زیرا هیچ کشور واردکننده‌ای داروی بدون GMP را نمی‌پذیرد.
GMP نه یک گزینه، بلکه یک الزام جهانی است. این استاندارد مجموعه‌ای از ضوابط و دستورالعمل‌های سخت‌گیرانه برای تضمین کیفیت، ایمنی و اثربخشی داروهاست. کشورهای پیشرفته هرگونه صادرات دارو را منوط به رعایت دقیق GMP می‌دانند. برای ایران، که می‌تواند به دلیل موقعیت جغرافیایی و ظرفیت علمی‌اش بازارهای منطقه‌ای بزرگی را هدف قرار دهد، نداشتن GMP معادل از دست رفتن فرصت‌های چند میلیارد دلاری صادرات است.
اما مشکل اصلی اینجاست که بسیاری از خطوط تولید قدیمی به هیچ‌وجه امکان اخذ این استاندارد را ندارند. تجهیزات فرسوده قابلیت پایش دقیق، کنترل مستمر و تضمین کیفیت یکنواخت را ندارند. بنابراین، بدون سرمایه‌گذاری جدی در نوسازی، صادرات دارو از ایران نه تنها دشوار بلکه غیرممکن خواهد شد.
یکی از موانع اصلی نوسازی در صنعت دارو، اقتصاد شکننده این حوزه است. تولید دارو در ایران معمولاً با حاشیه سود پایین همراه است. قیمت‌گذاری دولتی، افزایش هزینه مواد اولیه و محدودیت‌های ارزی، باعث شده که شرکت‌های داروسازی توان مالی کافی برای سرمایه‌گذاری در خرید تجهیزات مدرن نداشته باشند.
در چنین شرایطی، حتی اگر مدیران این شرکت‌ها از ضرورت نوسازی آگاه باشند، بدون دریافت تسهیلات بانکی بلندمدت، نرخ بهره پایین و حمایت‌های دولتی، امکان عملی‌سازی این پروژه‌های بزرگ را نخواهند داشت.
نگاهی به تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که نوسازی صنعت دارو نه تنها یک انتخاب اقتصادی بلکه یک استراتژی ملی است.
آلمان و سوئیس با حمایت دولت و ارائه مشوق‌های مالیاتی، شرکت‌های دارویی خود را به سمت سرمایه‌گذاری در خطوط تولید اتوماتیک و تجهیزات پیشرفته هدایت کردند. نتیجه این رویکرد، ارتقای کیفیت داروها، افزایش بهره‌وری و رشد صادرات به بازارهای جهانی بوده است.
هند که امروز یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان دارو در جهان است، از دو دهه پیش یک برنامه ملی برای مدرن‌سازی خطوط تولید و ارتقای استانداردهای GMP آغاز کرد. این کشور با حمایت‌های مالی دولت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی توانست در مدت کوتاهی به یک قدرت دارویی جهانی تبدیل شود.
چین نیز با ترکیبی از سیاست‌های حمایتی و فشار برای رعایت استانداردهای بین‌المللی، نه تنها بازار داخلی خود را پوشش داده، بلکه به بازیگری کلیدی در صادرات دارو به کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است.
این نمونه‌ها نشان می‌دهد که ایران نیز می‌تواند با تدوین یک برنامه جامع ملی و حمایت جدی از تولیدکنندگان، مسیر مشابهی را طی کند.
نوسازی تنها به معنای جایگزینی دستگاه‌های قدیمی با تجهیزات جدید نیست، بلکه یک فرصت برای جهش فناورانه است. دستگاه‌ها و خطوط تولید مدرن امکان تولید داروهای پیچیده‌تر و حساس‌تر مانند داروهای بیوتکنولوژیک، داروهای ژن‌درمانی و محصولات نوین پزشکی را فراهم می‌کنند.
بدون این تحول، صنعت دارویی ایران به تولید داروهای ساده و ژنریک محدود خواهد شد؛ در حالی که بازار جهانی به سرعت به سمت داروهای نوین حرکت می‌کند. به بیان دیگر، نوسازی تجهیزات می‌تواند پلی برای تقویت تحقیق و توسعه  جذب نیروی متخصص، افزایش اشتغال و حضور قدرتمند در بازارهای جهانی باشد.
سید محمد ساداتی مدیر مسئول
انتهای پیام