یادداشت | زنگ خطر مقاومت دارویی؛ تجربه جهان چه می‌گوید و چرا ایران باید سریع‌تر اقدام کند؟

مقاومت آنتی‌بیوتیکی دیگر یک هشدار ساده پزشکی نیست؛ یک بحران جهانی است که امروز به درِ خانه ما رسیده و فردا می‌تواند مسیر درمان در کشور را برای همیشه تغییر دهد. متخصصان بیماری‌های عفونی گزارش می‌دهند که بسیاری از عفونت‌هایی که تا چند سال پیش با ساده‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شدند، اکنون در برابر داروها مقاوم شده‌اند. این یعنی ورود به دوره‌ای که در آن حتی یک عفونت معمولی می‌تواند به تهدیدی جدی تبدیل شود.

ریشه بحران در سال‌ها مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک نهفته است. زمانی که دارو بدون نسخه فروخته می‌شود، بیماران دوره درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند یا برای بیماری‌های ویروسی ـ مثل سرماخوردگی ـ آنتی‌بیوتیک مصرف می‌شود، باکتری‌ها فرصت طلایی برای جهش و مقاوم شدن پیدا می‌کنند. این روند، آن‌قدر سریع و بی‌صدا اتفاق افتاد که امروز با نسلی از اَبرباکتری‌ها روبه‌رو هستیم؛ باکتری‌هایی که نه‌تنها داروهای قدیمی، بلکه برخی آنتی‌بیوتیک‌های نسل جدید هم تأثیری بر آن‌ها ندارند.

اگر نگاهی به تجربه جهانی بیندازیم، متوجه می‌شویم کشورهایی که دیر وارد عمل شدند، اکنون با هزینه‌های بسیار سنگین در حال مقابله‌اند. در اروپا، برنامه‌های دقیق آموزشی، کنترل نسخه‌محوری و ممنوعیت جدی مصرف بی‌رویه در دامداری‌ها، توانست سرعت رشد مقاومت را کاهش دهد، اما رسیدن به این نقطه سال‌ها زمان و سرمایه برده است. آمریکا نیز با ایجاد سامانه‌های پایش سراسری تلاش دارد تجویزهای غیرضروری را محدود کند و بسیاری از بیمارستان‌ها را ملزم کرده برنامه‌های مدیریت مصرف داروی سختگیرانه اجرا کنند.

در آسیا، کشورهایی مثل چین به‌خوبی نشان دادند که تنها قانون‌گذاری بدون تغییر فرهنگ عمومی کافی نیست. با وجود سخت‌تر شدن قوانین، مقاومت دارویی همچنان چالشی جدی است، زیرا سال‌ها مصرف بی‌رویه اثراتش را باقی گذاشته است. این تجربه‌ها روشن می‌کند که مقابله با مقاومت دارویی یک مسیر طولانی و چندوجهی است که از رفتار مردم گرفته تا سیاست‌گذاری پزشکی و نظارت دارویی، همگی باید دست‌به‌دست دهند.

ایران نیز اکنون دقیقاً در نقطه‌ای قرار دارد که بسیاری از کشورها از آن عبور کرده‌اند؛ نقطه‌ای که هشدارها به‌وضوح شنیده می‌شود اما هنوز فرصت برای تغییر وجود دارد. اگر امروز اقدام نکنیم، فردا ممکن است بسیاری از درمان‌های رایج کارایی خود را از دست بدهند. در چنین شرایطی هزینه درمان بیماری‌ها چند برابر می‌شود، مدت بستری بیماران افزایش می‌یابد، و بیمارستان‌ها با موجی از عفونت‌های سخت‌درمان مواجه می‌شوند. این بحران حتی می‌تواند روی جراحی‌های ساده، اعمال دندان‌پزشکی و مراقبت‌های روزمره نیز تأثیر بگذارد و آن‌ها را پرخطر کند.

در مواجهه با این تهدید، ضروری است که فرهنگ عمومی تغییر کند. مردم باید بدانند که آنتی‌بیوتیک داروی «همه‌چیز» نیست و کم‌ضرر هم نیست؛ دارویی است که اگر درست مصرف نشود، می‌تواند نسل آینده را از درمان‌های مؤثر محروم کند. داروخانه‌ها باید قانون فروش فقط با نسخه را جدی بگیرند، پزشکان باید تجویزهای خود را با دقت بیشتری مدیریت کنند و رسانه‌ها باید با زبان ساده درباره خطر مقاومت دارویی اطلاع‌رسانی کنند.

امروز نه‌تنها جامعه پزشکی، بلکه تک‌تک مردم وظیفه دارند این هشدار جهانی را جدی بگیرند. مقاومت دارویی یک تهدید آینده‌نگر نیست؛ تهدیدی است که همین حالا هم در بیمارستان‌ها دیده می‌شود و اگر امروز جلوی آن را نگیریم، فردا ممکن است هیچ داروی مؤثری باقی نمانده باشد. آینده درمان در کشور به تصمیم‌های امروز ما بستگی دارد. اکنون زمان آن رسیده که بدون تعلل، گام‌های بزرگ و شجاعانه برداریم.
انتهای پیام/