شهرها در آستانه ورود به عصر فرماندهی دیجیتال

محسن راعی - پایگاه خبری مدیریت شهری کرج: مدل سنتی ارتباط شهروند با نهادهای شهری بر پایه جستجو، مراجعه حضوری، پر کردن فرم‌ها و حرکت میان سامانه‌های مختلف بنا شده بود. اما امروز فناوری در حال جایگزین کردن این مدل با یک شیوه تازه است: شیوه فرمان مستقیم.
در این رویکرد، شهروند دیگر نیازی به جستجو میان صفحات مختلف یا نصب اپ‌های متعدد ندارد؛ کافی است درخواست خود را بیان کند و یک عامل هوشمند به نمایندگی او با ده‌ها سامانه شهری تعامل کند. این تغییر کوچک در ظاهر، در عمل نقطه آغاز دگرگونی مدیریت شهری است؛ زیرا شهروند نه با سازمان‌ها، بلکه با یک «رابط هوشمند» طرف خواهد بود که نیاز او را می‌فهمد و بهترین مسیر را انتخاب می‌کند.
در این میان، شهر به یک اکوسیستم داده‌محور تبدیل می‌شود. همان‌طور که پلتفرم‌های هوش مصنوعی در حال به‌ دست گرفتن لحظه‌ای هستند که نیت کاربر شکل می‌گیرد، مدیریت شهری نیز به‌تدریج به سمت فهم عمیق رفتار شهروندان حرکت می‌کند. ترکیب داده‌های ترافیکی، الگوهای زیست‌محیطی، درخواست‌های خدماتی و فعالیت‌های جمعی یک تصویر پویا از زندگی شهری می‌سازد؛ تصویری که می‌تواند به شهرداری‌ها کمک کند به‌جای واکنش، پیش‌بینی کنند و پیش از بروز مشکل، راه‌حل ارائه دهند. این تغییر، شهر را از یک مجموعه سازوکار اداری به یک سیستم زنده و هوشمند تبدیل می‌کند.
اما این آینده در کنار فرصت‌ها، نگرانی‌هایی نیز به همراه دارد. همان‌طور که ادغام اپلیکیشن‌ها در پلتفرم‌های بزرگ، قدرت دیجیتال را متمرکز می‌کند، در مدیریت شهری نیز خطر آن وجود دارد که کنترل داده‌ها و لایه هوشمند شهر در اختیار چند شرکت خاص قرار گیرد. اگر شهرها بدون راهبرد وارد این عرصه شوند، ممکن است به‌جای ایجاد حاکمیت هوشمند، به مصرف‌کننده سامانه‌هایی تبدیل شوند که اولویتشان لزوماً منافع عمومی نیست. بنابراین طراحی چارچوب‌های شفاف برای حریم خصوصی، مدیریت داده و استقلال دیجیتال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تحولی که آغاز شده، نقش توسعه‌دهندگان شهری را نیز تغییر می‌دهد. همان‌طور که در دنیای فناوری، عصر اپلیکیشن‌ها جای خود را به «عامل‌ها» داده است، مدیریت شهری نیز از ساخت سامانه‌های جزیره‌ای فاصله خواهد گرفت و به سمت ایجاد بسترهایی خواهد رفت که عامل‌های هوشمند بتوانند از طریق آن‌ها با خدمات شهری ارتباط برقرار کنند. این گذار، مفهوم شهر هوشمند را از نصب تجهیزات و جمع‌آوری داده فراتر می‌برد و آن را به سطحی می‌رساند که شهر بتواند تصمیم بگیرد، اولویت‌بندی کند و برای شهروند انتخاب‌های بهینه انجام دهد.
در نهایت، شهرهای آینده شهرهایی خواهند بود که به جای فرم‌ها، صف‌ها و جستجوها، با فرمان اداره می‌شوند. جهانی در حال شکل‌گیری است که در آن هر شهروند یک یار دیجیتال دارد که بار پیچیدگی‌ها را از دوش او برمی‌دارد. اگر مدیریت شهری امروز خود را برای این گذار آماده نکند، فردا نه‌تنها از فناوری عقب می‌ماند، بلکه نقش سازنده خود را در معماری آینده شهر از دست خواهد داد. این جاه‌طلبی تازه نه یک پروژه نرم‌افزاری، بلکه یک بازتعریف کامل از نحوه اداره شهر است؛ و هر شهری که زودتر آن را درک کند، آینده را زودتر به دست خواهد آورد.