خطر کمبود دارو در ایران: خودکفایی مواد اولیه دارویی تنها راه نجات

صنعت داروسازی ایران در سال‌های اخیر پیشرفت‌های قابل توجهی داشته و توانسته بخش زیادی از نیازهای دارویی کشور را با تولید داروهای نهایی داخلی تأمین کند. با این حال، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های این صنعت، وابستگی به واردات مواد اولیه دارویی است که همواره تهدیدی جدی برای امنیت دارویی کشور به شمار می‌رود. این وابستگی باعث می‌شود که در شرایط بحران‌های جهانی یا تحریم‌های بین‌المللی، تأمین داروهای حیاتی با اختلال مواجه شود و دسترسی مردم به داروهای ضروری محدود گردد. اثرات این وابستگی تنها اقتصادی نیست و می‌تواند سلامت عمومی جامعه را به خطر بیندازد، هزینه‌های درمان را افزایش دهد و اعتماد مردم به نظام سلامت را کاهش دهد.

تجربه کشورهای پیشرفته‌ای مانند هند و چین نشان می‌دهد که توسعه تولید داخلی مواد اولیه دارویی، همراه با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و ایجاد سیاست‌های حمایتی، می‌تواند امنیت دارویی ملی را تضمین کند و کشور را به یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی تبدیل نماید. این کشورها با تمرکز بر تحقیق و توسعه، بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و ایجاد مراکز تخصصی در حوزه بیوتکنولوژی و شیمی دارویی، توانسته‌اند وابستگی خود به واردات را به حداقل برسانند و زنجیره تأمین خود را پایدار کنند. تجربه آن‌ها نشان می‌دهد که خودکفایی در تولید مواد اولیه نه تنها موجب کاهش وابستگی اقتصادی می‌شود، بلکه فرصت‌های شغلی گسترده، ارتقای سطح علمی و توسعه فناوری‌های نوین را نیز به همراه دارد.

در ایران، هرچند صنعت داروسازی در تولید داروهای نهایی موفق عمل کرده است، بخش مواد اولیه هنوز وابسته به واردات است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نزدیک به ۳۰ درصد از مواد اولیه دارویی کشور از خارج وارد می‌شود و این وابستگی در شرایط تحریم‌های بین‌المللی، به یک تهدید جدی تبدیل شده است. محدودیت‌های بانکی و مشکلات حمل‌ونقل حتی زمانی که دارو مستقیماً در فهرست تحریم‌ها قرار ندارد، واردات مواد اولیه را با چالش مواجه می‌کند. نتیجه این شرایط، کمبود مواد اولیه و اختلال در تولید داروهای حیاتی مانند داروهای تزریقی و حوزه داروهای جامدات بوده است. چنین اختلالاتی نه تنها سلامت بیماران را تهدید می‌کند، بلکه اعتماد عمومی به نظام سلامت و صنعت داروسازی کشور را کاهش می‌دهد.

تولید داخلی مواد اولیه دارویی می‌تواند راهکاری پایدار برای رفع این وابستگی و کاهش ریسک‌های ناشی از تحریم‌ها باشد. توسعه ظرفیت‌های داخلی همراه با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، به ویژه در حوزه بیوتکنولوژی، داروهای مشتق از پلاسما و فرآورده‌های نوین دارویی، می‌تواند ایران را به یکی از کشورهای پیشرو در صنعت داروسازی تبدیل کند. این مسیر نه تنها به کاهش وابستگی اقتصادی و ایجاد امنیت دارویی کمک می‌کند، بلکه زمینه ارتقای سطح علمی کشور، توسعه تحقیقات و نوآوری در صنعت داروسازی و ایجاد فرصت‌های شغلی در حوزه‌های علمی و صنعتی را فراهم می‌سازد.

اگر تولید داخلی مواد اولیه دارویی به عنوان یک اولویت استراتژیک دنبال نشود، کشور با خطرات جدی مواجه خواهد شد. وابستگی به واردات، به ویژه در شرایط تحریم، می‌تواند موجب کمبود داروهای حیاتی، افزایش هزینه‌ها و تهدید سلامت عمومی شود. تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد که هرگاه تولید داخلی مواد اولیه مورد غفلت قرار گیرد، کشور در شرایط بحران، آسیب‌پذیر خواهد بود و توان مقابله با بحران‌های دارویی و پزشکی کاهش می‌یابد.

بنابراین تولید داخلی مواد اولیه دارویی نه تنها یک ضرورت اقتصادی و صنعتی، بلکه یک نیاز استراتژیک برای تأمین سلامت عمومی و تضمین امنیت ملی است. سرمایه‌گذاری در این حوزه باید همزمان با سیاست‌های حمایتی دولت، توسعه زیرساخت‌های تحقیقاتی و استفاده از فناوری‌های نوین انجام شود تا بتوان زنجیره تولید داخلی را تقویت کرد و سطح کیفیت مواد اولیه تولید داخل را به استانداردهای جهانی نزدیک ساخت. این امر علاوه بر تضمین دسترسی پایدار مردم به داروهای حیاتی، می‌تواند به رشد صادرات و ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی دارو کمک کند و کشور را از وابستگی به نوسانات و تحریم‌های بین‌المللی محافظت نماید.

در نهایت، تولید داخلی مواد اولیه دارویی یک هدف ملی و استراتژیک است که باید با عزم و برنامه‌ریزی جدی دنبال شود. توجه ویژه به توسعه ظرفیت تولید داخلی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، راهکاری مؤثر برای کاهش وابستگی، ایجاد امنیت دارویی و ارتقای سطح علمی کشور است و تضمین‌کننده دسترسی پایدار جامعه به داروهای حیاتی خواهد بود. بی‌توجهی به این حوزه می‌تواند عواقب جدی برای نظام سلامت، امنیت دارویی و رفاه عمومی مردم به همراه داشته باشد و نشان می‌دهد که خودکفایی در تولید مواد اولیه دارویی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر و استراتژیک برای ایران است.
مهندس قربانی فعال صنعت دارو